Kano onderkoeling

Onderkoeling kun je gerust beschouwen als HET grote gevaar voor de kanoër. Voorzover er sprake is van ernstige ongelukken is dat niet door verdrinking, maar door onderkoeling. Enkele getallen zullen dit duidelijk maken: dun geklede mensen met een normaal zwemvest aan, kunnen in water met een temperatuur van ongeveer 10°C ongeveer drie uur overleven. Let wel overleven! Al na 50 minuten beginnen de eerste verschijnselen van onderkoeling zich te openbaren. Vanzelfsprekend is kouder water gevaarlijker, de overlevingstijd in water van 0°C is ongeveer 75 minuten; na 10 minuten begint daar de onderkoeling. Bewegen in koud water doet de overlevingstijd afnemen. Proeven hebben aangetoond dat zwemmende mensen 35% sneller afkoelen. De afstand die je in koud water kunt zwemmen is dan ook klein.


Als je kunt wachten op hulp en je draagt een zwemvest, is het beter om de zogenaamde reddings-positie in te nemen. Door als het ware in elkaar te kruipen hou je meer warmte bij je.

Het zal duidelijk zijn dat er terdege rekening gehouden moet worden met koude. Dit geldt niet alleen voor mensen die op zee varen, maar ook vlakwater liefhebbers moeten het gevaar van koude niet onderschatten. Niet alleen in water kun je onderkoeld raken, ook langdurig blootstaan aan koude wind is erg gevaarlijk.

Bij onderkoeling zal het lichaam de vitale delen zoals het hart en de hersenen tegen een lage temperatuur beschermen. Een harttemperatuur van 25°C of lager is dodelijk! Het lichaam zal de hoeveelheid bloed die aan de buitenkant (armen en benen, huid) stroomt sterk verminderen. Hierdoor daalt de temperatuur aan de buitenkant veel sterker dan aan de binnenkant en kan er minder warmte vanuit de binnenkant verloren gaan. Men spreekt wel van een warme "kern" en een koude "schil". De schil kan afkoelen tot wel 20°C. 

Het is erg belangrijk dat het koude bloed uit de schil zich niet vermengt met het warme uit de kern. Een onderkoeld persoon mag je daarom nooit alcohol laten drinken, warm masseren of extreem laten bewegen.

Lage water temperaturen vormen een ernstig risico en een directe bedreiging voor het leven als men te water geraakt. Daarom zijn de volgende voorzorgen verplicht:

Voorkomen van onderkoeling

Voorkomen is beter dan genezen. Om onderkoeling te voorkomen moet je je allereerst goed kleden. Zie hiervoor het hoofdstuk over de voorbereiding op een tocht. Op zee of wildwater moet je altijd een neopreen long-john (surfpak) dragen en natuurlijk een zwemvest.

Als je te water raakt probeer dan zo weinig mogelijk te bewegen en neem de AHOB-positie aan. Trek de knieën omhoog en sla je handen eromheen. Dit gaat eigenlijk alleen met een zwemvest aan. Met deze houding blijft de warmte zoveel mogelijk centraal. Blijf bij de boot en ga nooit zwemmen, tenzij de wal echt dichtbij is. In koud water kun je misschien maar 1000 meter zwemmen. Houd in ieder geval je hoofd boven water, want dit is een warmte-uitstraler bij uitstek.

Helpen bij onderkoeling

Een onderkoeld persoon vertoont in oplopende ernst de volgende verschijnselen:

-	ongecontroleerd huiveren en niet meer in staat zijn zelf warm te worden;
-	moedeloos en het gevoel van "het kan me niets meer schelen";
-	wazig zien, slecht horen, slechte coördinatie;
-	spierstijfheid in plaats van huiveren;
-	bewusteloosheid.

Zorg er in de eerste plaats voor dat een persoon niet verder onderkoeld raakt. Laat hem/haar iets extra's en droogs aantrekken en mee varen. Je moet als hulpverlener snel handelen en je niets aantrekken van opmerkingen als "het valt wel mee" van de kant van de onderkoelde.

Wat je verder moet doen hangt af van de ernst van de situatie. Als de persoon in kwestie licht is onderkoeld, trilt, maar nog wel kan praten, geef dan een warme drank (geen alcohol!). Zorg voor warme kleding of zet hem/haar onder een lauwe douche.

Een ernstiger onderkoeld persoon mag niets meer doen. Trek deze zoveel mogelijk kleren aan en voer voorzichtig warmte toe, door bijvoorbeeld bij de patiënt in een slaapzak te kruipen. Als de patiënt bewusteloos is en/of spierstijfheid vertoont, dan moet deze zo snel mogelijk naar een ziekenhuis vervoerd worden. Je mag niet zelf meer proberen om de patiënt op te warmen. Hij/zij moet horizontaal vervoerd worden, want er mag geen bloed uit de kern naar de benen stromen. 

Ook bij het uit het water halen moet de patiënt horizontaal gehouden worden. Controleer de hartslag en ademhaling regelmatig, maar voorzichtig. Bij het oproepen van de ambulance moet je doorgeven dat het om een onderkoeld persoon gaat, de verwarming in de ambulance wordt dan uitgezet. In het ziekenhuis wordt de patiënt zeer langzaam opgewarmd. Het is van levensbelang hier niets te forceren. Dus geen massage, of bij een kachel laten liggen.

groningenkv.nl